CHƯƠNG 15.
ĐỨNG DẬY ĐI TIẾP
Hết thời kì biệt phái cơ quan bạn, tôi trở về làm việc ở trung tâm bình thường. Chiếc xe máy cũ mua từ Ấn độ được bán nốt để trả nợ. Bù lại, tôi có xe máy mới, xe DD đỏ. Các bạn sang Liên Xô cùng chuyến với MQ đã bán hộ hàng, thu gom lại và Hoa đặt chiếc xe máy này từ Nhật gửi qua đường Nga về Hà Nội. Tôi giữ xe đó cho đến giờ, mặc dù nó cũ và hỏng. Nhiều khi, đang đi tự nhiên nó đứng sững giữa đường, rất nguy hiểm. Ai cũng bảo thay xe mới, nhưng tôi không chịu, vì muốn giữ kỉ niệm về MQ. Bây giờ sau nhiều lần đại tu trung tu, xe ổn và đi tạm được. Tôi cố dùng nó tới ngày già quá không đi xe máy thì thôi.
Công việc ở Trung tâm, ngoài mảng xử lí số liệu, có những dự án do nước ngoài giúp, hoặc làm dịch vụ cho họ, nên tôi được làm việc với chuyên gia đến từ các nước: Nhật Bản, Chi Lê, Ấn độ, Bỉ, Đức, Anh, Braxin, Úc. Có lần, nhóm chúng tôi làm việc với một chuyên gia Chi Lê về xây dựng cơ sở dữ liệu. Anh ta trẻ lắm, có vợ và con còn nhỏ. Sang Việt Nam một tháng, ở nhà vợ dặn đi xa lạ nước lạ cái phải ăn uống cẩn thận, nên anh ta rất giữ gìn. Đầu tiên là tôi thuê một phòng tại khách sạn loại kha khá ngay gần Hồ Gươm, chứ không thuê loại thật sang sợ tốn cho anh ấy quá vì chuyên gia phải tự trả tiền. Hôm sau, đến làm việc, hỏi chuyện anh ta mới kể…”Ôi, đêm qua tôi không ngủ được, vì ở giường cứ có tiếng gì ran ran ken két đều đều, tôi gắng tưởng tượng đó là dàn hợp xướng của bao loại côn trùng giữa đêm khuya tĩnh lặng, nhưng không thể. Tôi ăn rất ít, vì thức ăn ở đây lạ quá, nên đêm đói bụng tôi trở dậy, dạo quanh khách sạn, chẳng có gì. Quay ra bật ti vi, cũng không có kênh nào ngoài các kênh tiếng Việt mà tôi tịt mít,…vậy đấy”. Tôi buồn cười , thương anh ta và cũng hoảng hồn, nên bảo sẽ đổi khách sạn. Anh ta mừng rỡ và nhân tiện, đề nghị tôi chọn dùm một khách sạn nào tốt nhất, bằng bất cứ giá nào. Vậy là ngã ngũ, anh ta chuyển tới Metropole. Và mọi chuyện yên ổn. Tuy nhiên, vì rất cẩn thận, mỗi khi bọn tôi đưa anh ta đi ăn trưa ở nơi nào đó để chiều làm việc luôn cho tiện, thì dứt khoát anh ta chỉ ăn một chén cơm trắng khói bốc nghi ngút, một khoanh thịt lợn thăn nạc luộc nóng hổi, một dúm muối trắng không trộn hạt tiêu hoặc bất cứ gia vị gì. Nên đến đâu chúng tôi cũng phải gọi nhà hàng đáp ứng thực đơn này thật nhanh. Còn dân Việt mình ăn gì thì ăn, không bao giờ mời được anh ta nếm dù chỉ một miếng rất nhỏ.
Hết hạn, chuyên gia về nước. Trung tâm mua quà tặng. Đang nghĩ xem mua gì thì hôm ấy có lễ kỉ niệm 8/3, chúng tôi phấp phới áo dài quần trắng đi họp. Anh chàng trông chị em mặc trang phục truyền thống Việt Nam thích quá, nên bảo tôi: “Madam Thư, mua dùm em vải rồi may theo số đo của chị nhé để em mang về cho vợ em, chắc cô ấy thích lắm”. Vậy là ổn quá, tìm ra quà rồi. Tôi thương lượng anh chàng, sẽ may dài rộng hơn vì cô vợ hơn tôi những 7 kg, và cao hơn 5 cm!
Buổi trưa, trước khi ra sân bay, người chặn gặp nói với tôi lời tạm biệt, mặc dù đã có liên hoan cảm ơn chuyên gia cẩn thận rồi. Cậu bảo, “Thời gian trôi nhanh quá, em phải về rồi. Em cảm ơn chị thật nhiều vì chị chăm lo cho em rất chu đáo. Em xin phép được hôn má chị, bên nước em, đó là hôn kiểu bạn bè, đó là cách bày tỏ tình cảm và lòng quí mến của mình với bạn”. Rồi chẳng cần biết tôi nghệt ra lúng túng thế nào, cậu ta thơm lên má tôi và cười rất hiền. Tôi hơi hoảng, không phải là làm sao với cậu ta, mà chỉ sợ lỡ ai nhìn thấy, không hiểu thấy kì kì quá. Từ sau đó, tôi mới biết chuyện “hôn kiểu bạn bè”, đúng là già mà còn ngố thật!
Một lần, có cậu thanh niên người Mỹ hai bằng cử nhân kinh tế, một ở Mỹ, một ở Nhật đến Trung tâm tôi xin gặp Sếp và muốn đặt vấn đề hợp tác xây dựng một dự án làm phần mềm và kinh doanh sản phẩm từ nó, trong đó mọi chi phí cậu chịu, còn trung tâm đầu tư lao động chất xám. Cậu chừng 28, 30 tuổi, con một của một nhà tư bản giầu có ở Mỹ. Sau khi tốt nghiệp đại học, cậu rời xa gia đình, xin phụ huynh cho học tiếp một bằng nữa ở Nhật, rồi sang Việt Nam để tự thử sức mình, và không muốn phụ thuộc bố mẹ nữa. Mặc bố mẹ can, cậu nhất quyết thực thi kế hoạch của mình. Và chẳng biết ai giới thiệu, cậu tìm đến cơ quan tôi.
Cậu viết dự án cẩn thận lắm, xác định mục tiêu, tính toán đầu vào đầu ra, lập kế hoạch tiêu thụ sản phẩm thật chi tiết, rồi dự tính rủi ro. Chúng tôi chỉ góp ý được rất ít, và thầm cảm phục cậu được học hành bài bản, làm đâu ra đấy. Không chỉ có thế, cậu thuê hai luật sư Mỹ viết một hợp đồng 24 trang. Cậu bảo cậu không tự làm vì chuyện này quan trọng, cần người am hiểu luật, và hợp tác kinh doanh, viết. Thấy thế, tôi cũng chờn luôn. Tôi bảo cậu, tiếng Anh của tôi còn kém, văn phong và từ ngữ dùng trong hợp đồng thấy có vẻ cầu kì, khác lạ, nên tôi sẽ đọc kĩ và nói với cậu, tôi hiểu thế nào về những điều khoản trong hợp đồng, rồi cậu giải thích lại nếu tôi hiểu sai, hoặc chưa thật đầy đủ, chỉ tới khi nào cả hai thấy thống nhất thì tôi mới viết bản dịch trình Sếp tôi, và khoản nào Sếp không tán thành, muốn sửa đổi thì tôi trao đổi lại sau, nghĩa là phải mất thời gian chứ không qua loa được. Cậu đồng ý và vui vẻ lắm. Buổi trưa, tôi dẫn cậu đi ăn, thì cậu bảo ăn gì cũng được, không quan trọng, nhưng cậu muốn tôi dẫn đến hàng trứng vịt lộn để …xem mọi người ăn thế nào chứ không phải để cậu ăn, cậu tò mò muốn tìm hiểu những món ăn lạ của Việt nam!
Có một lần, cậu hỏi tôi: “Madam Thư này! Liệu dự án hợp tác giữa hai bên, tôi và các bạn có thành hiện thực không?” Tôi thật thà và cũng chủ quan nữa nên trả lời ngay: “Thành hiện thực chứ! Nhưng sao cậu lại hỏi tôi thế?” Cậu lặng yên một lát rồi bảo: “Tại vì tôi có một người bạn thân sang đây trước tôi mấy năm, bạn tôi làm ở lĩnh vực khác, không phải công nghệ thông tin, nhưng bạn ấy bảo tôi là, hãy cẩn thận, vì ở đây cái gì người ta cũng OK mà rồi chẳng OK cái gì cả!”. Nghe vậy, tôi buồn cười, nhưng rồi cũng chột dạ, nên chỉ khẳng định lại qua qua xong lảng sang chuyện khác. Hôm sau, quả nhiên, khi gần đến đích của việc kí tá hai bên thì cậu ta lại hỏi thêm cái gì đó cho chắc, thế là Sếp tôi nổi cáu, và bảo “Thôi dẹp đi chị ạ, cái thằng này trẻ con mà lắm chuyện, dự án bé tí tẹo đầu tư có đáng bao nhiêu mà nó căn vặn mình đủ thứ, hợp đồng thì cầu kì tràng giang đại hải mấy chục trang rối rắm. Chị bảo nó là thôi, chúng tao không hợp tác nữa. Mình phải để thì giờ làm chuyện khác thì hơn” Tôi cũng choáng, nhưng không thuyết phục được Sếp.
Tôi mua vé xem kịch ở nhà hát mời cậu đi cho biết, và để có lí do mà chuyện trò dông dài. Mãi rồi tôi mới lựa lời nói với cậu về cái tin “dữ” vừa kể. Thật tình tôi xấu hổ và ngượng với cậu lắm. Tất nhiên tôi phải nói lái đi nhẹ nhàng, và xin lỗi cậu, nhưng kiểu gì thì kết cục vẫn là chấm dứt. Cậu không khỏi ngạc nhiên, rất buồn, rồi cố trấn tĩnh lại, cậu động viên tôi. Cậu cảm ơn tôi vì nhiệt tình làm việc với cậu thời gian qua nhưng cậu dở khóc dở cười nhắc lại một lần nữa kinh nghiệm của người bạn thân truyền cho. Tôi nghe cậu nói, không dám khóc chẳng dám cười, chỉ im lặng. Tôi thương cậu, chứ chắc cậu chẳng cần thương tôi, vì qua công việc này, tôi đã học được từ cậu cách làm việc cẩn thận, kĩ lưỡng, và không thể quá tin ngay khi chẳng có gì khiến ta nghi ngờ được!
Một vụ kỉ luật
Ở Trung tâm, tôi là chủ tịch công đoàn. Cùng với ban chấp hành và các tổ trưởng, tôi chịu khó “đấu tranh” với các Sếp để người lao động được hưởng quyền lợi, được tăng lương, được chia thưởng, đi nghỉ mát v. v…Nói là “đấu tranh” cho vui thôi, chứ thực ra các Sếp không “kẹt xỉ”. Mỗi lần tôi thay mặt anh chị em lên trình bày đề nghị thì Sếp giám đốc lại cười hể hả, chấp nhận chẳng khó khăn gì, thậm chí còn tự đề ra quy định mới có lợi cho nhân viên. Khí thế làm việc trong Trung tâm sôi nổi, cuộc sống được cải thiện rõ ràng.
Đang vui vẻ phấn khởi thì xảy ra chuyện. Có đơn tố cáo gì ấy nên người ta thanh tra tài chính Trung tâm. Các chứng từ kế toán được rà soát cẩn thận, có chứng từ kế toán trưởng không kí, để ban giám đốc tự quyết đơn phương, có nghi vấn về danh sách chi tiền không có người kí nhận. Lâu nay chỉ mải làm, tôi không biết chuyện gì cả. Cá nhân mình, tôi thấy ban giám đốc thật dễ chịu. Các anh ấy tôn trọng nhân viên, giao việc bàn bạc kĩ lưỡng, luôn động viên về cả vật chất và tinh thần.Vật chất thì không nhiều, nhưng đủ để nhân viên cảm nhận rõ sự quan tâm của lãnh đạo. Ở đơn vị hạch toán kinh tế độc lập, các Sếp rất năng động tìm việc làm, chấp nhận kiến nghị của công đoàn để cải thiện dần đời sống, tăng thu nhập cho người lao động, thế là tốt rồi. Tôi thấy rõ, thời gian này Trung tâm làm ăn thịnh vượng nhất, và vai trò của ban lãnh đạo là không thể nào phủ nhận được. Nhưng bây giờ xảy ra chuyện gì rồi đây? Tôi không cảm thấy nghiêm trọng, theo như kết quả thanh tra. Có một bản kê tiền bồi dưỡng cho các đối tác, ngoại giao ông nọ bà kia, tên tuổi thì có mà kí nhận thì không. Nhưng không nhiều, chỉ mấy chục triệu đồng trong khi công việc được triển khai theo nhiều mảng, mang lại doanh thu rất lớn cho Trung tâm. Rồi cả việc Trung tâm có chút quà biếu các lãnh đạo ở chính cơ quan quản lí mình vào dịp lễ tết nữa. Thôi thì các Sếp phải làm những gì có Trời biết được để cho chứng từ ổn thỏa! Trong thời buổi cơ chế chính sách chưa ổn, việc vận dụng chế độ tài chính theo kiểu “vượt rào” nhiều dạng lắm thành ra, sờ đến ai thì người ấy chết là vậy, trên đe dưới búa là vậy.
Trong quá trình thanh tra, một lần tôi được thủ trưởng cơ quan - anh Lê - gọi lên để tìm hiểu tình hình. Tuy không mấy khi tiếp xúc trao đổi, nhưng anh có vẻ tin tôi. Đây cũng là vị thủ trưởng có lần nhắn anh Trung bảo tôi đến nhà nói chuyện. Ông có ý đưa tôi làm phó giám đốc và điều động anh Trung về làm giám đốc thay cho bộ sậu đương nhiệm. Khi ấy tôi trả lời luôn anh Trung rằng tôi chỉ muốn làm chuyên môn, nếu cơ quan nhất định điều anh Trung làm Giám đốc thì sử dụng ngay người trong ban giám đốc cũ làm phó giám đốc, sao phải dùng tôi? Rồi tôi hỏi ý kiến MQ. MQ bảo không phải đến nhà, cứ xin gặp tại cơ quan, nơi làm việc là được rồi. Tôi thấy MQ nói phải, nhưng sợ thủ trưởng khó thông cảm, nên dấu MQ, tôi lại tìm đường đến một mình, không báo trước. Rất “may”, thủ trưởng vắng nhà, tôi thăm gia đình một lát rồi cáo lui.
Bây giờ thì tôi đang ngồi tại phòng thủ trưởng đây. Anh than phiền ban giám đốc Trung tâm tệ thật, làm một danh sách dài ông thứ trưởng nọ, bà vụ trưởng kia nhận quà biếu, chả biết đằng nào mà lần. Tôi thật thà hỏi lại thủ trưởng:
- Ơ… thưa anh… khi triển khai công việc, các anh chị ấy có những đóng góp, Trung tâm bồi dưỡng thì sao ạ? Bây giờ cần kiểm tra lại thì có thể gặp những người ấy để xác minh mà.
Thủ trưởng khoát tay không nói gì. Tôi vẫn tiếp mạch suy nghĩ dở:
- Nếu là em, ai đưa bồi dưỡng cho em rồi, thì bất cứ khi nào cần, em sẽ nhận ngay chứ có gì đâu, vì sự thực là thế mà! Anh thử nghĩ xem ạ, với anh cũng vậy, em giả sử có đơn vị nào biếu anh vài ba trăm nghìn chẳng hạn, anh nhận mà họ không yêu cầu anh kí nhận, khi có chuyện gì đấy người ta muốn hỏi lại anh, chả lẽ anh lại bảo anh không nhận, anh không biết gì về việc đó hay sao? Thế chẳng hóa ra nhân viên được Sếp họ giao đi biếu quà đã lấy số tiền này ạ?
- Cô chả hiểu cái gì cả, thôi không nói chuyện này nữa.
- ?!?
Thủ trưởng hỏi sang công việc ở Trung tâm, chuyện về tôi. Tôi nhắc lại quan điểm của mình, thật thoải mái.
Ít lâu sau, tôi nhận được giấy mời họp hội đồng xét kỉ luật ban giám đốc. Tôi không nhớ chính xác hôm đó có bao nhiêu người họp hội đồng, đại loại là đủ Lãnh đạo, Tổ chức, Đảng, Công đoàn…cơ quan, riêng Trung tâm, chỉ có mình tôi. Sau khi nghe kết luận về sai phạm ở Trung tâm, hội đồng biểu quyết hình thức kỉ luật, đó là cách chức toàn bộ ban giám đốc, mức độ nặng nhất của xử lí nội bộ. Phần phát biểu ý kiến, tôi phân tích toàn cảnh, những sai sót và những đóng góp, thành tích của ban giám đốc, những khó khăn trong thực tế…từng người một, và đề nghị nếu có kỉ luật thì ở mức độ thấp. Tôi bày tỏ ý kiến cá nhân, chứ không dám đại diện cho ai cả. Đến phần biểu quyết, tất cả hội đồng giơ tay đồng ý với thủ trưởng, chỉ mình tôi không giơ tay. Hỏi tiếp ai không đồng ý thì một mình tôi giơ tay. Tất nhiên, một là thiểu số, không có tác dụng gì, nhưng lương tâm và nhận thức của tôi là thế, tôi không làm khác được, mặc dầu tôi thấy thủ trưởng đỏ mặt lên rồi.
Tôi ra về, thật buồn. Có thể tôi không đủ thông tin. Tôi luyến tiếc những ngày qua, những ngày Trung tâm làm việc với khí thế hừng hực, với những trăn trở lo toan của Ban Giám đốc mà tôi cảm nhận được. Trong ban giám đốc thì phó giám đốc Ba là xuất sắc hơn cả. Tuy nhiên, anh ấy hay định kiến với người yếu chuyên môn, với chị em công nhân lao động giản đơn, đôi khi đối xử còn hơi “ác” nữa. Tôi quí và tôn trọng Ba, nhưng không thân. Tôi hay bênh vực chị em bị Ba ghét, đôi khi còn cãi nhau to tiếng với Ba nữa, nhưng xong là thôi, tôi không để bụng, và chắc Ba cũng vậy. Ba vốn học cùng trường cùng khoa với tôi, sau ba khóa. Giám đốc thì học ở Liên Xô cùng với trưởng phòng Quy của tôi ngày xưa; lúc nào giám đốc cũng nghiêm trang, hay cười tủm tỉm, luôn tôn trọng ý kiến các Phó giám đốc khi cần quyết một điều gì lớn. Một phó giám đốc nữa là kĩ sư về kỹ thuật; anh xốc vác, vì mọi người nhưng đôi khi nóng nảy. Tôi không thân với ai cả, chỉ tiếp xúc qua công việc, chưa bao giờ tâm sự riêng. Nhưng lúc này, bỗng nhiên tôi cảm thấy thân hơn với họ. Trong quá trình thanh tra, tôi vẫn qua lại phòng lãnh đạo, không làm được gì để động viên, nhưng tôi nghĩ họ cần sự có mặt của các nhân viên dưới quyền. Các anh ấy không kể lể, thanh minh gì nhiều với tôi, vì biết vốn xưa nay tôi chỉ lo làm chuyên môn thôi, không hiểu biết và quan tâm đến chuyện tài chính, thu chi, quan hệ thế nào.
Trung tâm ngập tràn bầu không khí căng thẳng, người bênh vực các anh ấy, người thì thở phào sung sướng khi nghe tin kỉ luật. Tôi cảm thấy lòng dạ chẳng yên, nỗi buồn MQ chưa kịp vơi thì bây giờ lại não lòng vì chuyện cơ quan. Trước tình hình ấy, tôi không tránh xa, mà đã gần lại thêm với Ban giám đốc, vì tôi nghĩ, dù họ có sai lầm khuyết điểm thì hãy nhìn họ bằng con mắt của những người bạn, người đồng chí chứ không thể xa lánh.
Mỗi người đều có nhận thức và cách nhìn riêng. Với Ba, tôi cảm thấy rất tiếc và buồn nếu anh ấy chưa được giữ trách nhiệm thật lớn về mảng công nghệ thông tin, và bất bình nếu Ba phải ra đi. Tôi biết rõ một vài nhược điểm của Ba, nhưng tôi không thể nói khác được, tôi đánh giá rất cao năng lực và những đóng góp thực sự có hiệu quả của Ba, cho Trung tâm này nói riêng, và cho cả cơ quan, cho toàn ngành nói chung. Ba có khả năng tuyệt vời trong tổ chức và triển khai công việc, lại thông minh và táo bạo trong giải quyết sự việc. Tôi từng nói với cấp trên hãy dám sử dụng Ba như sử dụng một con dao sắc chứ đừng ngại ngần và thù ghét anh ta.
Với tôi, không biết anh Lê nghĩ sao, khi tôi luôn là người bênh vực và ca ngợi Ba. Còn anh Trung có tự ái gì không khi tôi khuyên anh hãy hợp tác với Ba, chứ đừng nghĩ rằng tôi làm tốt hơn, bằng không thì “Hãy để cho họ yên!”.
Tôi đã có 25 năm làm việc tại cơ quan này, đã chứng kiến và trải qua những cảm giác đau sót về những chuyển thể, giải thể đơn vị mà không có thời gian để ghi lại, nhưng quả thực chưa bao giờ tôi bị tác động mạnh như lần này. Trong suốt 25 năm ấy, tôi chỉ là một nhân viên bình thường, và được các lãnh đạo quí mến, tin cậy, không phải vì bất cứ mối liên hệ cá nhân nào, mà là sự chân thành, là trách nhiệm với công việc và tập thể mà MQ đã truyền cho tôi từ thuở còn ngồi ghế nhà trường. Vòng đời cứ quay, và đôi khi, tôi cảm thấy hình như cái cao đẹp ở đời không hẳn được giữ gìn và bảo vệ. Một số người có chức quyền đôi khi lại nhân danh này nọ để làm những điều vì động cơ cá nhân nào đó. Lúc ấy, tôi chỉ cảm thấy ngậm ngùi và thương sót cho thế hệ mai sau. Tôi luôn gò mình giữ cho trọn những gì thật tốt đẹp và trong sáng mà MQ đã hướng cho tôi đi cùng anh trong cuộc đời giản dị và không mấy khi bình lặng này. Giờ đây, MQ ra đi để lại mình tôi với những ưu tư không biết nói cùng ai. Nếu chỉ vì tôi, thì thực ra con đường phía trước đang rộng mở. Có thể thủ trưởng, tổ chức sẽ đề bạt tôi, nhưng như thế đâu có vui gì, khi phải chứng kiến sự ra đi của ban giám đốc như thế này. Vả lại, tôi cũng không đến nỗi ngây thơ để không biết rằng, vừa qua, vì sao mọi người ở đây tín nhiệm tôi. Còn một khi thực sự tôi lại ở cương vị lãnh đạo, thì tôi đâu có tài giỏi gì để mang lại cho họ cuộc sống ổn định và ngày càng cải thiện trong điều kiện kinh tế – xã hội đang còn khó khăn.Và rồi sự thể không biết sẽ đi tới đâu, trong khi chỉ mới đối đầu với cuộc sống riêng bản thân mình hiện tại, tôi đã thấy bất lực lắm rồi.
Phải thú thực rằng, trong suốt hai năm qua, từ khi MQ mất, tôi đã làm việc quen như một cái máy. Không ai khác ngoài Ba có thể mang đến cho tôi những niềm vui sâu sắc và sự say mê công việc để tôi có thể vơi đi phần nào những day dứt và nỗi đau mất MQ. Bỗng nhiên, mọi thứ xảy ra, tôi ngơ ngác và một tâm trạng chán chường lại trỗi dậy. Có lẽ nào tôi cũng phải từ biệt cơ quan này mà đi chăng, tôi sẽ phải quên đi chặng đường dài trên 25 năm đã sống và phục vụ nó với bao tâm huyết và sự nhẫn nại đến không ngờ, với một tâm trạng cố thủ không bao giờ muốn thay đổi, dù rằng những đổi thay có thể tốt hơn cho cuộc đời mình. Cả một thời tuổi trẻ tràn trề tình yêu cách mạng dù có hơi ngây thơ nhưng vẫn là những gì tốt đẹp của quá khứ mà MQ đã khắc đậm trong tôi nay cũng để nó trôi đi luôn với anh ư? Tôi biết nói gì cùng ai trong lúc này? Tôi muốn an ủi họ, nhưng cái vẻ bên ngoài cứng rắn giả tạo của tôi hình như không cho phép tôi thể hiện. Tôi muốn nói với anh Lê tâm trạng của tôi về Ba, rằng: ”Tôi hi vọng anh hãy tin tôi, hãy nhìn sâu hơn toàn diện hơn, hãy dùng quyền của chính mình để giữ Ba lại ở cương vị mà Ba hoàn toàn xứng đáng, chứ không phải để giữ tôi lại vì sự nghiệp của ngành. Tôi muốn anh hiểu, chúng tôi dù không chức không quyền vẫn luôn lo lắng trăn trở với công việc. Và tôi thành thực xin lỗi anh Lê, nếu như ý niệm này có gì phạm thượng. Tôi chỉ nói đúng tiếng nói của lòng mình, không bị một áp lực nào cả. Có thể người học Toán chúng tôi quen nghĩ suy kiểu Toán, thích mổ xẻ rõ ràng và thích cái gì cũng sòng phẳng cứng rắn kiểu Toán mà không thể khéo léo mềm mỏng được, nên đôi khi sự bày tỏ quan điểm của mình cũng “cưa đứt đục suốt” quá chăng. Nhưng xét cho cùng, tôi không thể không tin anh được anh Lê ạ, bởi chính anh là nhà khoa học hơn ai hết trong cơ quan này, và anh là lớp rất đàn anh của chúng tôi, thì sao tôi lại không dám bày tỏ với anh mọi tâm tư của mình. Xin anh hãy hiểu cho, lòng tự trọng buộc tôi phải nói rõ quan điểm của mình mà không ngại anh sẽ đánh giá thế này thế nọ. Còn nếu như những điều này lại làm giảm bớt chút lòng tin lâu nay anh có với tôi, thì tôi cũng chỉ biết ngậm ngùi chịu đựng, nhưng lòng tôi yên ổn”.
Tâm sự là thế, nhưng chưa kịp xin gặp thủ trưởng nói gì thì đã xong rồi, cái chuyện hội đồng kỉ luật và kết luận kỉ luật. Vậy là cả ba anh trong ban giám đốc đều chuyển đi. Cơ quan đưa anh Tự, từ lãnh đao một Vụ nghiệp vụ về làm giám đốc trung tâm, đồng thời bổ nhiệm tôi và Hòa (nghiên cứu sinh từ Nga về) làm phó giám đốc, sau khi lấy phiếu tín nhiệm của cán bộ nhân viên. Lúc đầu tôi từ chối, nhưng sau cùng phải nhận. Một người bạn gọi điện kể lại thủ trưởng than phiền với chị ấy rằng “chịu, không hiểu được sao cô Thư lại chống đối tôi đến thế”. Khổ thân tôi, tôi có chống đối anh ấy đâu, tôi chỉ có ý kiến trái chiều khi thấy không thể đồng thuận được thôi mà.
Đảm nhận
Tôi được phân công phụ trách Đối ngoại, Đào tạo và Xử lí thông tin. Anh Tự từ nghiệp vụ chuyển sang, ít biết về chuyên môn máy tính nhưng vững vàng về quản lí kinh tế, và tập hợp được anh chị em, nên công việc dần đi vào ổn định. Chúng tôi đoàn kết, hỗ trợ nhau, vì công việc chung. Ba mảng tôi phụ trách, công việc đều phù hợp, nên tôi thoải mái, làm nhiệt tình, có trách nhiệm và quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần của mọi người.
Với quan hệ quốc tế, tôi quen việc từ trước, nay cứ thế mà phát huy, chỉ khác là trước đây có Ba lo hết. Ba sử dụng được tiếng Anh, tôi chỉ thực thi cụ thể nhiệm vụ Sếp giao, nên nhàn hơn. Khi làm việc với người nước ngoài, Ba cũng vui tính và khôi hài lắm. Ba bảo tôi “đấy chị xem, cái ông chuyên gia Liên hiệp quốc người Ấn độ, xét cho cùng, tiếng Anh còn kém lắm, kém hơn mình”. Tôi đang ngẩn người không hiểu Ba nói thế là sao, vì ông này rất giỏi, còn hay mắng người khác dưới quyền ông ấy về tội sang Việt Nam làm chuyên gia mà tiếng Anh yếu kém đủ kiểu cơ mà? Ba cười tưng tửng: “Này nhé, ông ta nói cái gì thì mình đều hiểu cả, nhưng mình nói thì ông ta không hiểu, cứ phải hỏi lại, thế chẳng kém hơn mình là gì?” Vỡ nhẽ, tôi phì cười, và lúc ấy có buồn nẫu ruột ra cũng phải cười, nhưng bây giờ thì không có Ba nữa. Anh ấy chuyển sang cơ quan khác rồi. Và với tư chất thông minh, năng lực đầy sáng tạo, năng động dám nghĩ dám làm, Ba rất thành đạt trong cương vị chủ chốt của ngành khác, cống hiến hết mình thậm chí có đóng góp nhiều trong sự thay đổi về chất của ngành này.
Với mảng đào tạo, tôi tổ chức biên soạn giáo trình, tài liệu và biên tập chúng dùng cho các khóa tập huấn. Có nhiều loại hình: đào tạo nội bộ cơ quan, đào tạo người chủ chốt ở các tỉnh thành phố về sử dụng mạng và truyền tin, đào tạo chuyên sâu về ngôn ngữ lập trình, hệ điều hành, hệ cơ sở dữ liệu, phần mềm chuyên dụng với đặc thù của ngành; đào tạo về xử lí thông tin các tổng điều tra cho các trung tâm vùng hoặc địa phương tham gia xử lí. Sau những đợt tập huấn dài ngày, triệu tập học viên từ địa phương, thường có liên hoan chia tay. Tôi không uống được bia rượu (vì dễ dị ứng), nhưng để hòa đồng, tôi lẻn đổi sang trà đá, màu của chúng vàng vàng giống nhau, thế là chúc uống lia lịa, ai cũng phải chờn. Tới khi mời mấy anh chị đến nhà chơi, nhâm nhi uống bia thì bí mật gian giảo kia của tôi mới bị lộ, nhưng sự đã rồi, chả ai làm gì được, tôi thì chỉ cười trừ! Cười vậy thôi, chứ nhiều buổi liên hoan, đang vui thì tôi lại ngồi đần mặt ra và khóc lặng một mình, rồi phải cố che mà có dấu được đâu. Chả là vì tôi nghe học viên ở miền Nam miền Trung ra, nói tiếng giống chồng tôi ngày trước, nên tôi buồn và nhớ thế thôi. Rõ tuổi thì cao rồi, gần 50 đến nơi, mà ấm ớ như con nít. Bây giờ viết sách tôi mới thổ lộ, chứ ngày ấy thì mọi người chịu chết chả hiểu ra làm sao.
Với mảng xử lí thông tin, cần tổ chức chuẩn bị số liệu, nhập tin vào máy, và chạy tổng hợp kết quả. Làm điều tra chọn mẫu thì ít phiếu, đỡ vất vả hơn, nhưng với tổng điều tra thì khối lượng phiếu rất lớn. Thời vào Đà Nẵng, chúng tôi phải thuê một kho rất lớn, làm các giá đỡ xếp phiếu theo đơn vị hành chính, rồi có kho trung gian, xử lí đến đâu (chương trình kiểm tra báo lỗi) thì lục tìm tra cứu hồ sơ gốc sửa sai đến đấy. Nhưng ở Trung tâm hiện tại, mặt bằng có hạn, nên việc cất giữ, chuẩn bị phiếu trước khi đưa vào máy cực hơn. Đa phần chị em đảm nhận công việc này, và thường bị định kiến là nhàn, là hay tán chuyện, nhưng nếu làm cùng thì mới thấy quả thực có lúc họ nhàn, nhưng nhiều lúc vất vả lắm chứ. Hàng đống tài liệu để trong những gian phòng chật chội, bới lên tìm xuống mang vác nặng nề, nóng điên người, rồi phải bơm thuốc chống mối, sặc sụa. Những khi cần lục tìm phiếu đã chuyển sang kho khác, trời nắng như đổ lửa, toàn chân yếu tay mềm mà cứ hùng hục mang vác, phân loại, sắp xếp, mồ hôi chảy ròng ròng. Tôi phụ trách mảng này nên thị sát và thông cảm hơn. Bởi vậy mới có lần, tôi trình bày với anh Tự đề nghị quan tâm đến chị em, bị Sếp phản đối, phàn nàn gì đó, thế là bỗng dưng tôi nổi điên lên, tôi quát ầm ầm, tay đập xuống bàn một cách giận dữ và thô lỗ, rồi gần như hét lên trong gian phòng nhỏ. Có lẽ đấy là lần đầu tiên và duy nhất trong đời công tác tôi nóng nảy đến thế, chứ ngày trước cãi nhau với Ba cũng chẳng ăn thua gì. Ngay sau đó, tôi hiện nguyên hình với nỗi bất lực đến tận cùng và chỉ còn “tung chưởng” cuối cùng là khóc. Tôi khóc tự nhiên thế thôi, chứ chẳng phải dùng khóc làm vũ khí của đàn bà trong cái công sở này. Chỉ những lúc như thế tôi mới tự hiểu, mệnh của mình “TÍCH LỊCH HỎA” là như thế nào. Đấy là những lúc đặc biệt, còn nhìn chung, tôi ôn hòa với Sếp, bởi thầm cảm phục Sếp từ nơi khác đến mà hội nhập được nhanh chóng với môi trường mới, quản lí vững vàng, giữ được những nguyên tắc đồng thời rất có tâm, có tình, lãnh đạo trung tâm phát triển và phục vụ tốt cho ngành ở thời kì có những đổi thay lớn về công nghệ.
Chuẩn bị số liệu thì như vậy, đến khi nhập tin trên máy lại khổ theo kiểu khác. Vì làm theo năng suất, chất lượng nên các em các cháu phải ngồi lì, xin lỗi chẳng dám đi tiểu nữa. Các cháu trẻ thì có thể vì tiền lương, nhưng mấy em lớn tuổi nhiều khi chẳng phải vì tiền, mà vì ngại xấu hổ mình làm được ít quá, sợ các Sếp kêu, nên cứ cố. Trong khi nhập, chương trình kiểm tra báo lỗi số học và logic thường xuyên nên nhân viên phải nhìn lại phiếu gốc để xem xét sửa lỗi. Có lần, các em phát hiện thấy tổng nào cũng chênh với cộng các chi tiết, không có số nhớ sang cột bên cạnh khi cộng, ví dụ 324 cộng với 927 thì phiếu chỉ ghi phần tổng là 241, trong khi cộng tự động bằng chương trình là 1251. Mà không phải chỉ một phiếu sai, tất cả đều sai thế. Đến khi tìm hiểu ra, hỏi lại đơn vị điều tra mới nghe mấy anh chị nghiệp vụ của tỉnh phản ánh, đây là phiếu của một vùng miền núi, người dân tộc làm, khi bị chất vấn sao cộng không có số nhớ, thì họ trả lời rất hồn nhiên “Bao lâu nay, có đứa nào dạy tao là cộng thì phải nhớ sang bên cạnh đâu hả?” Vậy là chịu rồi, đành cười ra nước mắt!
Đó là nói về xử lí thông tin với các điều tra, tổng điều tra để thực hiện “nhiệm vụ chính trị”. Còn dịch vụ cho các cơ quan, chúng tôi làm thêm một mảng lớn là tính lương người nghỉ hưu (Bảo hiểm Xã hội) và các đối tượng có công (Thương binh Xã hội) cho Hà Nội và một số tỉnh lân cận. Công việc này không phải lật lên lật xuống khối lượng tài liệu khổng lồ, nhưng đòi hỏi chính xác tuyệt đối, và thời gian hoàn thành hàng tháng không được chậm trễ. Về sau, khi các cơ quan bạn có đủ người và trang thiết bị có thể tự làm, trung tâm tôi tập trung cho xử lí thông tin trong ngành.
Tôi được giao phụ trách mấy khối công việc như thế, tôi chỉ biết chăm lo vào chuyên môn, còn quản lí thì làm đại đi theo cảm tính, theo hiểu biết, trên nền tảng cái tâm cái đức của mình, chứ tôi có được đào tạo bồi dưỡng gì về quản lí đâu, có kiến thức gì về kinh tế đâu. Mãi sau này, tôi mới được học lớp chính trị trung cao cấp hai tháng của Học viện Hành chính Quốc gia về mở tại cơ quan, gọi là có, mà là “chính trị” chứ không phải “kinh tế”. May mà có Giám đốc đứng mũi chịu sào rồi. Có điều, tôi tự xác định, nếu xảy ra lỗi lầm gì bị bắt bẻ bị khiển trách về bất cứ phương diện nào thì tôi sẵn sàng chịu trách nhiệm chứ không đổ lỗi cho giám đốc, thế thôi.
Con gái tôi đến kì làm luận văn tốt nghiệp. Hoa muốn về làm mấy tháng trong nước, để được gần mẹ và gia đình, nên nói với tôi xin cho về thực tập làm luận văn tại Trung tâm tôi đang làm việc. Tôi xin phép Sếp, và được chấp nhận. Gọi là thực tập làm tại Trung tâm, chứ Hoa không làm phiền ai cả, ngoài việc nhờ mượn một cái máy để tự làm một cơ sở dữ liệu phục vụ cho luận văn. Có chăng, thi thoảng Hoa hỏi anh kĩ sư chương trình giỏi ngồi gần đó vài điều cụ thể và anh đã giúp nhiệt tình, vậy thôi.
Xong đợt này, con tôi trở lại Liên Xô bảo vệ luận văn và thi tốt nghiệp. Khi bố MQ còn, Hoa dự định xin học tiếp, hoặc kiếm việc làm ở bên đó một thời gian, nhưng khi bố mất, Hoa thay đổi hẳn dự định. Hoa thấy cần về nước với tôi và các em. Tôi đã viết thư bảo cháu, “con đừng băn khoăn gì về mẹ, con hãy làm những gì theo kế hoạch mà con dự định, và vì sự trưởng thành của con là trên hết. Mẹ sẽ hạnh phúc khi thấy con hạnh phúc dù mẹ con mình xa nhau đến mấy”. Nhưng rồi Hoa nhất định về, nên tôi không cản nữa. Cháu làm tại một công ty nước ngoài phù hợp với khả năng chuyên môn và Anh ngữ. Công ty không khai man lương của nhân viên, mà đóng bảo hiểm, đóng thuế đầy đủ cho nhà nước, nên mẹ con tôi không quá áy náy về việc con ra trường mà không phục vụ trực tiếp cho sự nghiệp cách mạng như thời của tôi. Tuy nhiên về sau, tôi vẫn động viên và Hoa làm thạc sĩ xong thì về cơ quan nhà nước làm. Đấy là những năm tháng tôi vui lắm, mà Hoa tuy hiểu, nhưng không thể nào hiểu đầy đủ được.
Đi xuyên Việt và chuyện buồn
Mỗi lần có tổng điều tra, chúng tôi tập huấn để các trung tâm vùng nhập tin. Lần này, không chỉ ba trung tâm Hà Nội, Thành phố Hồ chí Minh, Đà Nẵng, mà gần như các tỉnh đều tự nhập. Mùa hè 1995, Hòa, Xuân (một kĩ sư phần cứng) và tôi có chuyến công tác dài ngày bằng xe con từ Bắc vào Nam để nghiệm thu kết quả. Số liệu được lưu trên các bộ đĩa mềm và làm hai nhân bản. Ngày ấy chưa nối mạng toàn ngành, nên chúng tôi mang theo những thùng tôn to để xếp các hộp đĩa. Trời nóng nắng như đổ lửa. Tôi say xe, vẫn khủng khiếp thế thôi. Mặc dù mang theo hàng trăm viên thuốc chống say, cứ 4 giờ lại uống 2 viên, nhưng không mấy tác dụng. Mỗi lần dừng lại ăn uống dọc đường thì còn đỡ, vì xuống xe chân được tiếp đất, hít thở khí trời bớt nôn nao, nhưng tôi ăn được rất ít nên mệt lử. Chỉ đến địa phương, tôi mới tỉnh thực sự vì buộc phải vào việc. Chúng tôi cài chương trình vào máy, cho chạy để kiểm tra phát hiện lỗi, rồi chủ nhà dẫn đi ăn trưa hoặc ăn tối ở đâu đó. Ăn xong, chúng tôi lại về phòng máy làm tiếp, những biên bản báo lỗi được rà soát, cần thì lục tìm tài liệu gốc xác minh, yêu cầu địa phương sửa lại, cho đến khi đưa ra những bản copy số liệu trên đĩa mềm, và kí biên bản nghiệm thu. Chúng tôi làm suốt ngày đêm, có thể nói như vậy. Nếu công việc kết thúc chừng 2, 3 giờ sáng thì 5 giờ sáng chúng tôi đã lên đường. Nếu công việc kết thúc lúc 7, 8 giờ tối thì chúng tôi sang tỉnh khác luôn. Hầu như không có giờ để du ngoạn, để biết danh lam thắng cảnh của địa phương. Nơi nào có nhà khách tại cơ quan, chúng tôi có thể nghỉ đó tí chút, còn không thì chúng tôi ra khách sạn và tự trả tiền, không làm phiền cơ sở.
Một ngày, giữa trưa nắng chang chang, chúng tôi tới Nha Trang, vào một cửa hàng ăn. Mỗi lần xuống đâu đó, chúng tôi phải hì hục khênh mấy cái thùng đĩa để vào chỗ mát, chứ không để trong xe. Vừa khênh xong, nóng điên lên, ngồi vào bàn, chưa kịp gọi gì cả, mấy cô nhân viên đã đến rồi, niềm nở: “Các anh chị ơi mình dùng món gì zậy?” Xuân vươn vai ngả về phía sau “khổ quá, đang nóng điên người đây…” Tôi thì mới say xe, mặt còn tái dại, Hòa thì vốn tính lành hiền, chưa định thần. Cậu lái xe vừa chạy đi đâu chắc ra toilet. Mấy em nhanh nhẹn mang ra, nào rau sống, chén mắm các loại, và nghi ngút một tô canh thật lớn, canh khổ qua nhồi thịt. Cả ba tên ngơ ngác ơ ai gọi món này đâu, và hỏi nhau có ăn được không. Tôi thì chịu rồi vì đã có lần nếm thử, đắng, không quen, chỉ MQ nhà tôi ngày trước là thích món này lắm. Xuân không, Hòa cũng lắc đầu nốt. Xuân vẫy một cô bé lại hỏi, cô ta chỉ Xuân, chính anh mà, em hỏi các anh chị dùng gì, anh bảo “khổ qua”…Thôi đúng rồi anh Xuân ơi anh chẳng bảo “khổ quá, đang nóng điên người đây là gì”. Tôi bỗng hết hẳn say, trêu nhại lại cậu Xuân một trận. Đấy “ngôn ngữ bất đồng” là thế. Nhưng không sao, tôi khuyên mọi người gắng mà ăn, món này ngon lắm đó, chỉ có tôi kém cỏi chẳng cố được, mặc dầu tôi là con dâu Nha Trang có tới 25 năm rồi.
Tôi đến Nha Trang chớp nhoáng rồi đi ngay, không có thời gian thăm họ hàng gì cả. Chỉ một buổi tối ở lại nhưng làm việc liên tục tới đêm và sớm sau lại đi tiếp. Tự nhiên tôi lại nhớ MQ. Mang bài thơ “Đánh cờ” của Tuấn ra đọc, tôi thấy ngậm ngùi quá, và tự nhiên lẩm nhẩm hát được mấy câu trong khi nước mắt rơi hoài:
Hành trang của mẹ là bài thơ của con
Trên những chặng đường trở về quê nội
Trong đêm vắng trong nỗi buồn mênh mông
Mẹ vẫn nghe lời con nhắn gọi
Ôi giá như giá như bố con quay trở lại
Chơi với con dù chỉ một ván cờ thôi
Hay giá như giá như mẹ trở về thời con gái
Để đón tình yêu của bố giữa sao trời
Trong ngàn giọt nước mắt mẹ gắng có hàng trăm nụ cười
Mẹ gửi yêu thương vào trong quá khứ
Con trai của mẹ dẫu đã lớn khôn hay con còn bé
Con có hiểu được không tình mẹ yêu yêu bố mãi suốt đời
Con trai của mẹ dẫu đã lớn khôn hay con còn bé
Con có hiểu được không tình mẹ yêu yêu bố mãi suốt đời...
Chúng tôi đi tiếp, miền Trung Nam bộ, tranh thủ ghé qua Phan Rang Tháp Chàm cổ, ngắm nhìn say sưa vườn nho xanh hoặc tím ngắt bên đường, ngẩn ngơ với trang trại Thanh Long bông trắng vàng diêm dúa, rồi đến Thành phố Hồ chí Minh nhưng không kịp ngắm đêm về đèn rực sáng lung linh sắc màu đô hội, qua miền Tây, miền Đông Nam bộ, được nhâm nhi những bắp ngô Cần Thơ thơm dẻo ngọt không thể nào quên, được đập đôm đốp những chú muỗi to nơi miền Minh Hải, được dạo đêm trên đường phố Bạc Liêu hình dung chàng Hắc công tử nào đang đốt tiền để tìm đồng bạc bạn đánh rơi, đang đốt tiền để đun sôi nồi đậu xanh thách đố, chứ ngày ấy chưa được bỏ tiền để ngủ một đêm tại khách sạn Công tử Bạc Liêu như bây giờ.
Chuyến đi kéo dài 33 ngày đêm với 16 tỉnh thành phố, nghĩa là cả đi đường thì bình quân hai ngày đêm một tỉnh. Vì đi vội về vội, nên chúng tôi chưa kịp nhận ra sự khác biệt của mỗi vùng mình đặt chân đến. Và lọ thuốc mấy trăm viên của tôi chống chọi với chứng say xe cũng vơi dần. Đang trong hành trình căng thẳng như vậy, tôi nhận được một tin sét đánh, chị tôi, chị Thùy Trinh bị tai nạn giao thông đã phải cưa một chân từ trên đầu gối trở xuống. Thật khủng khiếp. Nhưng công việc đang dở dang, tôi ra ngay cũng không giải quyết được gì, chị tôi đã phẫu thuật xong, nên tôi đành hoàn thành nốt phần việc trong kế hoạch, và gắng kiềm chế tâm trạng rối bời. Lần trở ra đi nhanh hơn, vì không phải rẽ vào đâu nữa. Nhanh nhất là từ Đà Nẵng ra Hà Nội 700 km mà chỉ đi trong một ngày, từ sáng sớm và 11 giờ đêm về đến Hà Nội. Đấy là còn rẽ qua Huế thăm Đại Nội, và nghỉ ngơi ăn uống ở Thanh Hóa rất lâu.
Về Hà Nội, tôi ghé thăm chị tôi ngay. Chị đang nằm nghỉ ở một gian phòng nhỏ trong Chùa Quán Sứ (mọi khi chị làm công việc tiếp lễ cho nhà chùa). Hàng ngày, có cô bé người yêu của con trai, tức là con dâu tương lai đấy, chăm sóc. Ngoài ra thì anh chị em, bạn bè lui qua lui lại. Sức khỏe chị đã ổn, vết cắt thì chờ bình phục dần. Tôi ở với chị tới gần trưa thì ra về, chưa kịp lấy xe máy, đang đi trên vỉa hè thì xa xẩm mặt mày, chóng mặt quay tít, chẳng làm gì được lăn ra đấy, người đi đường thấy vậy, chở đi cấp cứu vào trạm xá gần nhất trên đường Lý Thường Kiệt. Tôi vẫn tỉnh, chứ không ngất lịm. Người ta đo huyết áp, nghe tim rồi cho uống thuốc, tiêm thuốc gì tôi không nhớ, và yêu cầu chở đi bệnh viện. Họ hỏi cơ quan, điện thoại rồi báo cho anh Tự Giám đốc. Chỉ một lát sau, anh Tự và mấy đồng nghiệp tới, đưa tôi đến bệnh viện Hữu Nghị. Huyết áp tôi cao, nhưng không cao lắm, chiếu chụp xét nghiệm tổng thể thì thoái hóa ba đốt sống cổ, hai đốt sống lưng, các chỉ số sinh hóa khác bình thường. Nhưng vì bị chóng mặt nên vẫn phải điều trị ở bệnh viện, tất cả mất hai tuần. Tôi nghe nhiều người nói, bệnh viện này ít bác sĩ giỏi, chỉ lắm thiết bị, ai nằm kiểu an dưỡng thì tốt, còn chữa bệnh thật thì khoan đã. Tôi lúc này bệnh chẳng nặng, mỗi tội khó đi lại, cứ nằm thôi vì choáng, nên chẳng tìm hiểu kĩ làm gì, chỉ biết là thấy cũng thoải mái và hài lòng với sự điều trị chăm lo của các bác sĩ, y tá. Duy chỉ có một lần…Hôm ấy tôi phải ra phòng tiêm để tiêm ven. Một cô y tá trẻ, trông hiền lành dễ thương, tiêm cho tôi, nhưng không lấy ven được. Tôi gắng chịu đựng, không khó chịu, không bực tức, không gắt gỏng sợ cô ta cuống, nhưng chịu đựng tới sáu lần lấy ven ở những chỗ khác nhau mà không thành công thì tôi buộc phải có ý kiến, mà rất nhẹ nhàng thôi: “Này em, tôi kiên nhẫn lắm để em tiêm cho, nhưng bây giờ thì đừng bắt tôi chịu đựng nữa nhé, em gọi người khác đến tiêm dùm đi!”. Cô gái mời tổ trưởng đến, và người mới này nhanh thoăn thoắt, đâm mũi tiêm vào là trúng ven ngay. Tôi thở phào, từ nãy tới giờ thấy cô gái trẻ lúng túng mãi, không thấy cô dò tìm ven theo đúng cách ngày xưa tôi được huấn luyện trong khóa “Cứu thương” khi mới vào trường, nhưng tôi không dám góp ý vì sợ cô gái tự ái, và nhất là cô ta sẽ cuống vì nhận ra sự sốt ruột của bệnh nhân, nhưng cuối cùng vẫn không ổn, nên tôi mới thấy mình giữ ý là không phải lối. Về sau, có dịp nào bác sĩ tiêm cho tôi, thì tôi cũng “tương” luôn ông ơi nhớ “hai nhanh một chậm” đi chứ, sao ông bơm thuốc vù vù thế, tôi bị xốc thuốc thì làm thế nào??? Bác sĩ nhìn tôi tròn mắt, không biết bà này bị làm sao….
Ngay từ khi mới vào bệnh viện, anh Tự đã trao đổi với các bác sĩ và điều dưỡng rồi, rằng đề nghị họ cố gắng điều trị tích cực cho tôi, tôi mới đi một đợt công tác dài mệt mỏi nhiều, hoàn cảnh của tôi cũng hơi đặc biệt nữa, chồng tôi mất, tôi hay suy nghĩ và đau đầu chóng mặt. Lúc đầu tôi không biết, sau nghe mấy người kể lại, mới thấy cảm động và biết ơn Sếp quá. Biết ơn vậy thôi chứ ngày ấy tôi chả có câu nào cảm ơn, chỉ bây giờ viết sách này mới bày tỏ được, một sự biết ơn vô hình.
Ra viện, bình phục rồi, tôi chủ động bàn, đón chị gái về nhà tôi để có điều kiện chăm sóc tốt hơn. Hàng ngày, chị nhờ một bác sĩ đến thay băng, vệ sinh vết thương. Tôi giúp chị những việc vặt trong sinh hoạt, và nấu nướng theo yêu cầu của chị, ngày nào cũng bồi dưỡng một quả tim lợn đem xào hoặc nấu cháo. Nhà tôi hơi chật, nhưng sạch sẽ. Chị ở đó ba tháng, vừa chữa lành chỗ đau, vừa đặt chân giả rồi tôi giúp chị tập luyện để đi lại được. Chị rất vui vẻ, lạc quan không bao giờ buồn nản, vì chị theo đạo Phật. Chị bảo đó là nghiệp chướng, phải trả nợ từ kiếp trước. Cậu con trai duy nhất của chị đang chuẩn bị lấy vợ, lấy cô gái đã chăm sóc chị từ khi chị bị tai nạn đó.
